Symbolika krwi w ofierze przebłagalnej w Starym Testamencie
Paul Ricoeur
Cytat z książki
Paul Ricoeur, Symbolika zła, Warszawa 1988, s. 93-95.
Co
się tyczy z kolei samej ofiary, jej obiektywna skuteczność nie jest bez
związku z "przebaczeniem", które pojmowane jest - co usiłowaliśmy
wykazać - jako pozbawione wszelkich odniesień do ofiary. Sam wyraz
"przebłaganie" (kippēr) dzięki swym rezonansom moralnym łączy
się z takimi symbolami jak "wykup" i "okup". [...] Wyrażenie "dokonać
przebłagania" jednak nie przesądza z góry, jakie przedstawienie jest
albo nie jest związane z tym czasownikiem; mówi ono tyle: spełnić
czynność określoną dzięki obrzędowi jako przebłagalną; nie mówi
natomiast nic o tym, co dzieje się za każdym razem, ilekroć rytuał
głosi: W ten sposób kapłan dokona za nich przebłagania i będzie im odpuszczone
(por. Kpł 4, 20. 26. 31. 35 i 5, 9. 13). Nie można z tego wnosić, że
kapłan i jego gest oddziałują w sposób magiczny na bóstwo; wprost
przeciwnie, Księga Kapłańska dokonuje pewnego wyłomu, który otwiera
drogę ku teologii ofiary (tym cenniejszej, bo wyjątkowej), a który
pozwala dostrzec możliwość włączenia gestowej symboliki rytuału
przebłagania do całkowicie duchowej symboliki przebaczenia. Chodzi o
następujący tekst:
"Jeżeli kto z domu
Izraela albo spośród przybyszów, który osiedli się między nimi, będzie
spożywał jakąkolwiek krew, zwrócę oblicze moje przeciwko temu
człowiekowi spożywającemu krew i wyłączę go spośród jego ludu. Bo życie
ciała jest we krwi, a ja dopuściłem ją dla was [tylko] na ołtarzu, aby
dokonywała przebłagania za wasze życie, ponieważ krew jest przebłaganiem
za życie"
(Kpł 17, 10-11).
Tekst ten pozwala dostrzec, że symbolizm krwi
tworzy związek z rytuałem przebłagania oraz wiarą w przebaczenie (która
sama wiąże się z wyznaniem grzechów i skruchą). Jakoś nie tylko jest
zakazane spożywanie krwi (por. Rdz 9, 4) z szacunku dla życia, którego
siedliskiem jest krew, albowiem "dusza ciała jest we krwi", lub jak to
mówi inny tekst: "...bo we krwi jest życie" (Pwt 12, 23); krew jest nie
do użytku świeckiego, skoro została zachowana dla "przebłagania za wasze
dusze". Jakim sposobem? "Siedemdziesięciu" (LXX) tłumacząc o miejsce zinterpretowało partykułę instrumentalną (krew dokonuje przebłagania za pomocą duszy,
a więc życia zwierzęcia poświęconego na ofiarę) jako odpowiednik
przyimka zastępczego w grece i przetłumaczyli: το γαο αιμα αὐτοῦ αιτι
τηιφυζη ιξιλασειαι: "Albowiem jego krew zamiast duszy dokona
przebłagania". Tłumacze dokonują tutaj wyboru: symbol krwi to symbol daru;
wierny ofiarowuje samego siebie pod postacią ofiarnego zwierzęcia i
wyraża swoje pragnienie złączenia się z Bogiem. Symbolizm krwi jedynie
wzbogaca symbol daru, daru ofiarnego, dodaje doń silne poczucie żywej i
żywotnej ciągłości między ofiarą a wiernym, między wiernym a Bogiem. W
interpretacji tej przebłaganie, jak widzimy, jest "dokonywane" zaiste
przez człowieka, lecz to, czego "dokonuje", jest darem i ten dar jest
pozbawiony jakiegokolwiek odcienia karnego, jeżeli przynajmniej
rozpatrywać sam obrzęd pokropienia krwią w oderwaniu od czynności
zabijania. Nie ma więc w pokazaniu przelanej krwi żadnej idei
poniesionej kary. Jedynie zabicie zwierzęcia daje furtkę możliwej do
powzięcia idei penalnej substytucji - zamiast własnej śmierci przeżywa
grzesznik w skruszonym sercu śmierć przedstawiającej go ofiary.
Jeśli odrzucić sugestie podsuwane przez
przekład LXX, sprzyjający chrystologicznej interpretacji ofiary
żydowskiej, i trzymać się jedynie słów: "Krew miast duszy dokonuje
przebłagania", które wskazują na narzędzie przebłagania nie zdradzając
tajników samej operacji, akcent nadal pada na dar, tym razem jednak już
na dar od Boga takiego środka jak przebłaganie: "A ja dopuściłem ją dla
was [tylko] na ołtarzu, aby..." I ten akcent ma prawdopodobnie większą
wagę niż sama teologia zadośćuczynienia zastępczego, satisfactio
vicaria, zarysowana przez LXX, sugeruje bowiem, że kapłan, który
"dokonuje przebłagania", jest egzekutorem tajemnicy, której sens "dany"
jest przez Boga poprzez symbolikę krwi i życia, niezależnie od sposobu, w
jaki obrzęd się odbywa. I ten dar środka - środka takiego jak
przebłaganie - spokrewniony jest blisko z samym przebaczeniem.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz